Vẻ đẹp của ngôn ngữ trong bài thơ "Tây tiến" của Quang Dũng


Cùng với các nhà thơ như nguyễn Đình thi,Hoàng trung Thông,Chính Hữu… Quang Dũng là những nhà thơ điển hình trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Pháp.Hơn một năm trường chinh với Tây Tiến ở một địa bàn rừng núi đầy gian lao thiếu thốn và bệnh tật hi sinh đã để lại trong lòng Quang Dũng những kỉ niệm sâu sắc.Một ngày cuối năm 1948 ngồi ở Phù Lưu Chanh nhớ về đơn vị cũ Quang Dũng đã viết bài thơ Tây Tiến.Dẫu được ra đời trong những ngày đầu non nớt của lên thơ kháng chiến và cách mạng Tây Tiến vẫn trở thành tác phẩm tuyệt diệu kinh điển và tiêu biểu cho nền thơ ca kháng chiến chống Pháp.Một trong những yếu tố đưa tác phẩm lên tới đỉnh cao và giúp nó trường tồn tại mãi tới hôm nay đó là vẻ đẹp ngôn ngữ không thể phủ nhận mà nhà thơ đã khéo léo sử dụng.

Đối với một tác phẩm văn học ngôn ngữ chính là chất liệu,là phương tiện tiêu biểu mang tính đặc trưng.Với một dung lượng ngôn ngữ hạn chế nhất trong các loại tác phẩm văn học có thể nói từ ngữ trong tác phẩm thơ ca được sử dụng hết sức tiết kiệm được đúc lại như huân chương như ột nhà thơ từng nói “ những chưa xơ xác nhất mà chúng ta nói đến cạn cùng,đã mất sạch tính chất hình tượng đối với chúng ta những thứ ấy trong thơ ca lại sáng lấp lánh lại kêu giòn và tỏa hương”.Hiểu được tầm quan trọng của việc lựa chon sử dụng ngôn ngữ khi sáng tác,Quang Dũng đã có được những thành công nhất định khi thể hiện tiếng nói của tình cảm của trái tim.

Ngôn ngữ của bài thơ Tây Tiến là ngôn ngữ mang vẻ đẹp của màu sắc cổ điển và lãng mạn.Quang Dũng chịu ảnh hưởng sâu đậm nhạc điệu của thơ cổ điển.Có thể nói thơ Quang Dũng hiện thực là hiện thực kháng chiến được phô diễn bằng một tâm hồn lãng mạn và âm điệu cỏ điển.

Qua hai câu thơ đầu ta có thể bắt được cái hồn ấy trong thơ Quang Dũng:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

Âm điệu của câu thơ thất ngôn như lời thơ Lí Bạch.Tình cảm dạt dào như các nhà thơ lãng mạn thời thơ mới.Nỗi nhớ dâng trào như nỗi nhớ của các nhà thơ lãng mạn ta chợt nhớ câu thơ của Xuân Diệu

Tương tư nâng lòng lên chơi vơi

Còn đối với Quang Dũng thì:

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

Có điều là một đằng thì nhớ người yêu,một đằng thì nhớ những kỉ niệm kháng chiến.Ta lại  thấy một ông Lí Bạch trong thơ Quang Dũng chất cổ điển tô đậm cái phi thường cho câu thơ

Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống

Ta cũng lại nghe âm điệu của Tản Đà trong giai điệu buông thả,mê li của Quang Dũng:

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

Chất cổ điển trong ngôn ngữ trong thơ Quang Dũng còn thể hiện ở cách nhà thơ sử dụng từ Hán Việt độc đáo tạo sức hấp dẫn cho câu thơ

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Câu thơ chỉ có từ “rải rác” là thuần Việt còn là từ Hán việt cổ kính gợi không khí thiêng liêng đượm chút ngậm ngùi.Chính sự lựa chọn ngôn ngữ hợp  lý đã khiến cho câu thơ của Quang Dũng không phải là tiếng nói bi lụy mà là hình ảnh hy sinh cao quý của những người linh Tây Tiến trong không khí bi tráng.

Đan cài với ngôn ngữ cổ điển vẻ đẹp bút pháp lãng mạn cứ đậm dần lên trong nỗi nhớ của Quang Dũng khi hoài niệm về đơn vị cũ của mình.Những địa danh miền sơn cước như Sài Khao,Mường Lát gợi biết bao nhiêu cảm xúc lạ.Hai tiếng Mường Hịch quả là có một cái gì đó hung dữ bí ản và Mai Châu thanh nhẹ như đã ủ sẵn một loài hương.Những “ sương” hoa từng hiện lên với thi nhân,với tình yêu thì nay hiện diện với đoàn quân gian khổ,mệt mỏi đấynhưng không thiếu những phút giây lãng mạn.Tưởng chừng như thiên nhiên ban thưởng cho người lính một chút hương hoa để có sức mạnh mà vượt đèo,leo dốc,chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.

Sài khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Vẻ đẹp lãng mạn của ngôn ngữ thở hiện ở nốt trầm sâu lắng của bản hòa tấu sau hàng loạt những âm thanh dữ dội.Nhà thơ trở về với những kỉ niệm của con người và bản làng thân thương.

Những câu thơ tiếp theo là một bức tranh lạ được tạo nên bởi các nét ngôn ngữ lãng mạn:

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa..

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

Bút pháp lãng mạn của quang Dũng là được dịp miêu tả những nét lạ: y phục lạ,âm điệu lạ,dáng vẻ lạ… quả là một đêm liên hoan lạ lùng giữa núi rừng biên cương những từ ngữ mà Quang Dũng sử dụng vừa cho thấy nét lạ ấy vừa gợi chất lãng mạn thi vị của đêm hội đuốc hoa.

Người lính Tây Tiến lại hướng tình cảm tâm hưởng của mình về về Hà Nội,quê hương thân yêu của hầu hết binh đoàn Tây Tiến.

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

Câu thơ lãng mạn làm sao những chàngtrai Hà Nội chưa trắng nợ anh hùng ra đi chinh chiến làm sao không mang theo hành trang của hình bóng một dáng kiều thơm nào đó hoặc hình bóng người thân yêu.Một chút lãng mạn như vậy đủ nuôi dưỡng tinh thần người lính tây tiến trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ và hi sinh.Bên cạnh vẻ đẹp ngôn ngữ đậm sắc màu cổ điển và lãng mạn ngôn ngữ thơ Quang Dũng còn thể hiện vẻ đẹp qua cách sử dụng những từ ngữ độc đáo,những âm thanh hùng tráng những biện pháp tu từ giàu màu biểu cảm.

Ngày nay khi nhìn lại cuộc kháng chiến chống Pháp chúng ta thấy thiếu thốn gian lao nhiều thô sơ ấu trĩ trong đời sống nhưng vẻ đẹp lý tưởng của con người thật là rực rỡ. Bài thơ Tây Tiến với vẻ đẹp ngôn ngữ của nó đã phản ánh hiện thực đời sống kháng chiến chống Pháp một cách tinh tế và sắc nét.


Bài viết khác